Stellenbosch Botaniese Tuin: ’n Groen Juweel in die Hart van die Wynlande

Hallo, plantliefhebbers en rustesoekers! As jy in Stellenbosch is en ’n bietjie wil ontsnap uit die gewoel van wynproe en dorpswandelings, dan is die Stellenbosch Botaniese Tuin jou plek. As die oudste universiteitsbotaniese tuin in Suid-Afrika, is hierdie 4,2 hektaar oase in die historiese hart van die dorp ’n verborge skat. Met ’n ongelooflike verskeidenheid inheemse en eksotiese plante, ’n wêreldklas bonsai-versameling, en ’n rustige atmosfeer, is dit ’n moet-besoek vir enigiemand wat lief is vir natuur. Kom ek vertel jou van sy ryk geskiedenis, die plante en diere wat jy hier kan ontdek, en hoekom dit so ’n spesiale plek is.

Die Geskiedenis van Stellenbosch Botaniese Tuin

Die storie van die Stellenbosch Botaniese Tuin begin in 1902, toe Augusta Vera Duthie, ’n dosent in plantkunde, plante langs die hoofgebou op die universiteit se kampus begin kweek het vir navorsing en studentpraktika. Dit was ’n klein begin, maar die saadjie vir iets groots was geplant. In 1922 het professor Gert Cornelius Nel, wat toe die hoof van plantkunde was, die Universiteit se Raad oortuig om ’n stuk grond toe te ken vir ’n amptelike botaniese tuin. Dit was die begin van die tuin se huidige perseel in die middel van Stellenbosch, op die hoek van Van Riebeeck- en Neethlingstraat.

In 1925 is Hans Herre as die eerste kurator aangestel, en hy het die tuin se fondament gelê met ’n fokus op beide wetenskap en skoonheid. Deur die jare het kurators soos Wim Tijmens (1962–1999), Deon Kotze (1999–2012), Martin Smit (2013–2018), en nou Donovan Kirkwood (2018–) die tuin uitgebrei en gemoderniseer. Vandag is dit nie net ’n navorsingsentrum nie, maar ook ’n bewaringspunt vir skaars plante en ’n rustige toevlug vir besoekers. Die tuin is oop vir die publiek en bly ’n lewende bewys van Stellenbosch Universiteit se verbintenis tot biodiversiteit en opvoeding.

’n Flora-Rykdom: Plante van die Tuin

Die Stellenbosch Botaniese Tuin is klein in grootte, maar reusagtig in diversiteit. Die tuin se Mediterreense klimaat – warm, droë somers en koel, nat winters – maak dit moontlik om ’n wye verskeidenheid plante te kweek. Hier is inheemse skatte uit die Kaapse Floristiese Koninkryk sowel as eksotiese spesies van regoor die wêreld. Kom ons kyk na ’n paar hoogtepunte:

• Inheemse Plante: Die tuin is trots op sy versameling fynbos en ander Suid-Afrikaanse plante, insluitend skaars en bedreigde spesies. Een ster is die Erica verticillata, ’n plant wat in die wild uitgesterf is maar hier bewaar word. Ander inheemse skatte sluit in Boegoe (Agathosma), Kankerbos (Lessertia frutescens), en Wilde roosmaryn (Eriocephalus africanus), wat ook in die kruie- en medisinale tuin groei.
• Oxalis-versameling: Begin in 2001 deur professor Leanne Dreyer, huisves hierdie versameling sowat 70% van Suider-Afrika se Oxalis-spesies, plus vyf nie-Suid-Afrikaanse spesies en nuut beskryfde spesies. Dit’s ’n navorsingsgoudmyn en ’n pragtige vertoning van hierdie kleurvolle plantjies.
• Bonsai-versameling: Die Wes-Kaap Bonsai Erfenisversameling is waarskynlik die grootste openbare bonsai-versameling in Suid-Afrika. Dit sluit bome in van bekende bonsai-entoesiaste soos Becky Lucas, Gerjo van der Merwe, en Louis Nel. Die hoogtepunt is die Becky Lucas-denneboom, wat beskou word as Afrika se oudste bonsai. Van inheemse spesies soos Acacia galpinii (aapdorings) tot eksotiese dwergbome, hierdie versameling is ’n kunswerk.
• Vleilande en waterplante: Die waterlelie-dam, met lotusblomme en koi-visse, is ’n rustige plek wat aan die Pamplemousse-tuine in Mauritius herinner. Hier groei pragtige waterplante wat besoekers betower, veral kinders wat die visse dophou.
• Kweekhuise: Die tuin het drie kweekhuise – vir tropiese plante, vetplante, en Karoo-spesies. In die tropiese kweekhuis kry jy orgideë en varings, terwyl die vetplantkweekhuis kokerbome en Welwitschia mirabilis huisves. Insekvreterplante soos kannetjiesplante (Nepenthes en Sarracenia) en sonnedou (Drosera) is ook hier te sien.
• Kruie- en medisinale tuin: Hier groei plante soos Pelargonium peltatum en Tetradenia riparia, wat tradisioneel in Suid-Afrika gebruik word vir genesing. Dit’s ’n fassinerende kykie na hoe plante deel is van kultuur en gesondheid.

Die tuin het ook tematiese afdelings soos ’n Japannese tuin, ’n varingshuis, en ’n arboretum met bome van regoor die wêreld. Alhoewel die fokus op bewaring is, voel dit soos ’n lewende museum waar elke plant ’n storie vertel.

Fauna: Die Diere van die Tuin

Alhoewel die tuin hoofsaaklik om plante draai, is daar ook dierelewe wat die plek lewendig maak. Die damme en groen ruimtes trek ’n verskeidenheid klein diertjies aan, en die rustige omgewing is perfek om hulle te spot. Hier’s wat jy kan verwag:

• Voëls: Klein voëltjies soos Kaapse wewers en mossies fladder rond, veral naby die waterlelie-dam. Suikerbekkies word soms gesien waar daar blomplante is.
• Insekte: Van skoenlappers tot bye, die tuin is ’n paradys vir bestuiwers. Drawwers en kewers is ook volop, veral in die kweekhuise waar insekvreterplante groei.
• Visse: Die koi-visse in die waterlelie-dam is ’n treffer, veral by kinders wat graag nader staan om te kyk.
• Klein diertjies: Paddas en akkedisse skuil tussen die plante, en as jy gelukkig is, spot jy dalk ’n klein skilpad of ’n eekhoring in die bome.

Die tuin se ekosisteem is klein maar lewendig, en die diere voeg ’n speelse element by die rustige atmosfeer.

Wat Om te Doen by Stellenbosch Botaniese Tuin

Die tuin is perfek vir ’n oggend of middag se ontspanning. Hier’s ’n paar dinge om te doen:

• Verken die paadjies: Die tuin se kronkelpaadjies lei jou deur verskillende afdelings, van die bonsai-tuin tot die kweekhuise. Dit’s ideaal vir ’n rustige wandeling, en daar’s bankies om te rus en die omgewing in te neem.
• Bewonder die bonsai: Die bonsai-versameling is ’n hoogtepunt, veral vir liefhebbers van hierdie kunsvorm. Die klein bome, sommige dekades oud, is soos lewende beeldhouwerke.
• Kuier by die waterlelie-dam: Die dam met sy lotusblomme en koi-visse is ’n rustige plek om te sit en te ontspan. Dit’s ook ’n goeie plek vir foto’s.
• Eet by Katjiepiering Restaurant: Hierdie knus restaurant, vernoem na die geurige gardenia (katjiepiering in Afrikaans), bied ontbyt, ligte etes, en koek. In die somer kan jy buite eet tussen die plante, en daar’s selfs ’n kindermenu.
• Koop plante: Die tuin se winkel verkoop plante uit die versamelings, soos vetplante en inheemse spesies, sodat jy ’n stukkie van die tuin huis toe kan neem. Daar’s ook ander tuinverwante geskenke.
• Leer oor bewaring: Die tuin is ’n oop-lug laboratorium, en daar’s inligtingborde wat verduidelik hoe spesies soos Erica verticillata bewaar word. Dit’s ’n kans om meer te leer oor Suid-Afrika se biodiversiteit.

Toegang kos sowat R15 vir volwassenes (goedkoper vir studente en kinders), en die tuin is oop van 08:00 tot 17:00. Ongelukkig is pieknieks en troufoto’s nie toegelaat nie, maar gewone fotografie is welkom, en kommersiële fotosessies kan gereël word met vooraftoestemming.

Waarom Stellenbosch Botaniese Tuin Spesiaal Is

Die Stellenbosch Botaniese Tuin is meer as net ’n mooi park – dis ’n plek waar wetenskap, bewaring, en skoonheid saamkom. Die tuin se klein grootte maak dit toeganklik, maar sy diverse versamelings, van fynbos tot bonsai, laat jou verstom. Of jy nou ’n plantnerd is wat meer wil leer oor Oxalis, ’n bonsai-entoesias wat Afrika se oudste dwergboom wil sien, of net iemand wat ’n rustige uur wil geniet, hierdie tuin het iets vir almal.

So, as jy in Stellenbosch is, moenie hierdie groen toevlug misloop nie. Pak jou kamera, ’n bietjie water, en jou nuuskierigheid, en kom verken die oudste universiteitsbotaniese tuin in Suid-Afrika. Dit’s ’n ervaring wat jou sal laat glimlag en dalk selfs inspireer om jou eie tuin te begin!

Tot ons weer reis, bly lekker!
LekkerReis.co.za